Γρήγορης Διαμαντόπουλος - ο αφανής πρωταγωνιστής της μετασεισμικής ανασυγκρότησης της Καλαμάτας

Συμπληρώθηκαν, λοιπόν, 20 χρόνια από τότε που έγιναν οι σεισμοί. Όλα αυτά τα χρόνια, πολιτικοί - δημοσιογράφοι - απλοί πολίτες, έχουμε μιλήσει πολύ κι έχουμε γράψει πολλά για τα γεγονότα και τους πρωταγωνιστές της περιόδου εκείνης.

Σήμερα, πολύ νηφάλια, με συσσωρευμένο μέσα μου το συναισθηματικό και βιωματικό φορτίο 20 χρόνων, θέλω να φωτίσω την αλήθεια για το μεγάλο αφανή πρωταγωνιστή της μετασεισμικής ανασυγκρότησης της Καλαμάτας: τον πολεοδόμο Γρηγόρη Διαμαντόπουλο.

Ακόμη θυμάμαι πόσο καθοριστική ήταν η πολιτική απόφαση του αείμνηστου Ανδρέα Παπανδρέου να ανασυγκροτηθεί η πόλη της Καλαμάτας με κατευθυντήριο οδηγό το Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο. Συγκεκριμένα, ο τότε πρωθυπουργός, Ανδρέας Παπανδρέου, στην Καλαμάτα, στις 19 Σεπτεμβρίου 1986 κατά την εξαγγελία των μέτρων για την ανασυγκρότηση της σεισμόπληκτης περιοχής, είχε τονίσει: «Και τώρα θα ήθελα να αναφερθώ στην οριστική αντιμετώπιση, στο πρόγραμμα ανασυγκρότησης και ανοικοδόμησης, γιατί όλα αυτά τα οποία ανέφερα αποτελούν απάντηση σε βραχυπρόθεσμα προβλήματα. Πιστεύουμε ειλικρινά ότι η Καλαμάτα μπορεί σύντομα να ανασυγκροτηθεί και να γίνει μια δυναμική πόλη, με σύγχρονο κοινωνικό και παραγωγικό εξοπλισμό και με περιοχές κατοικίας αντισεισμικά θωρακισμένες. Κατευθυντήριος οδηγός αυτής της ανανέωσης και οικοδόμησης της πόλης είναι το Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο που πρόσφατα εγκρίθηκε στα πλαίσια της επιχείρησης Πολεοδομικής Ανασυγκρότησης. Εμπλουτισμένο βέβαια, και με νέα στοιχεία τα οποία έχουν προκύψει μετά από τους σεισμούς» (ΚΑΛΑΜΑΤΙΑΝΑ ΝΕΑ 20.09.1986).

Σκέφτομαι πολλές φορές με τρόμο ποια θα ήταν η τύχη της Καλαμάτας μετά τον καταστροφικό σεισμό του 1986, αν δεν ήταν θωρακισμένη πολεοδομικά:

• Πού θα στήναμε τις δεκάδες χιλιάδες σκηνές των πρώτων ημερών και εβδομάδων (Α΄ φάση ανασυγκρότησης) χωρίς τους ελεύθερους χώρους με τους οποίους μας είχε προικίσει η εφαρμογή του πολεοδομικού σχεδίου (πάρκο, Νέδοντας, πλατείες κ.ο.κ.);

• Πώς θα αναπτυσσόταν το πρόγραμμα χιλιάδων λυόμενων κατασκευών (Β΄ φάση ανασυγκρότησης) χωρίς να υποθηκεύεται το μέλλον της πόλης, αν δεν υπήρχαν οι υποδείξεις του πολεοδομικού σχεδίου για την τοποθέτηση των λυόμενων μαγαζιών (στο πάρκινγκ του Νέδοντα) και των λυόμενων σπιτιών (σε μελλοντικούς χώρους πολεοδόμησης);

• Πώς θα εξασφαλίζαμε πάνω από 100 δισεκατομμύρια δρχ. για τη χρηματοδότηση της ανασυγκρότησης (Γ΄ φάση ανασυγκρότησης) από την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΟΚ τότε) και το Ταμείο Ανασυγκρότησης του Συμβουλίου της Ευρώπης (ΤΑΣΕ) χωρίς τεκμηριωμένες προτάσεις για το μέλλον της πόλης που μόνο το πολεοδομικό σχέδιο μπορούσε να μας προσφέρει;

• Πώς θα έχτιζαν οι πολίτες τα σπίτια τους στις περιοχές επέκτασης του σχεδίου, που κάλυπταν 6000 στρέμματα, δηλαδή τα 2/3 της πολεοδόμησης της πόλης, αν δεν είχε ολοκληρωθεί το σχέδιο της πόλης;

• Πώς θα προωθούσε ο Οργανισμός Εργατικής Κατοικίας (Ο.Ε.Κ.) τα στεγαστικά του προγράμματα για εκατοντάδες σεισμόπληκτες οικογένειες εργαζομένων της Καλαμάτας χωρίς την πρόνοια του σχεδίου, να εντάξει τα προγράμματα αυτά στον οικιστικό ιστό της Πόλης με τον απαραίτητο κοινωνικό εξοπλισμό (περιοχή Αγίας Τριάδας);

• Πώς θα σώζαμε τον υπέροχο μνημειακό πλούτο της Πόλης (ιστορικό κέντρο - 250 νεοκλασσικά - πλήθος βυζαντινών και μεταβυζαντινών μνημείων με πρώτους τους Αγίους Αποστόλους), αν δεν υπήρχε λεπτομερής καταγραφή, μελέτη και πολιτική βούληση για να τα ξαναφτιάξουμε;

• Πώς θα χτίζονταν τα δεκάδες νέα σχολικά συγκροτήματα, αν δεν προέβλεπε το πολεοδομικό σχέδιο πού ακριβώς έπρεπε να χτιστούν;

Ο κατάλογος είναι μακρύς

Σταματώ όμως εδώ την απαρίθμηση παραθέτοντας ταυτόχρονα για πρώτη φορά δημόσια ένα πολεοδομικό ημερολόγιο, για να αντιληφθούμε, ότι πραγματικός καθοδηγητής των μετασεισμικών προσπαθειών μας ήταν ο πολεοδομικός σχεδιασμός με φυσικό ηγήτορά του το Γρηγόρη.

Θα πρέπει στο σημείο αυτό να σημειώσω με έμφαση, ότι στον πυρήνα κάθε σκέψης και ενέργειάς μας ήταν το ΜΕΛΛΟΝ της Καλαμάτας. Η μεγάλη μας αγωνία ήταν να μην επηρεαστεί αρνητικά η μελλοντική εικόνα της πόλης από όλες τις ενδιάμεσες,  αλλά απαραίτητες δράσεις (π.χ. λυόμενα).

Αποτέλεσμα της μεθοδικής και οραματικής ανασυγκρότησης της Καλαμάτας μας μετά τους σεισμούς ήταν η βράβευση της πόλης με 4 Διεθνή Βραβεία από κορυφαίους οργανισμούς:

1. Βραβείο στην Καλαμάτα και στο μελετητικό γραφείο Γρηγόρη Διαμαντόπουλου (ΚΕΠΑΜΕ) από την Επιτροπή των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων και το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Πολεοδόμων για το Σχέδιο Πόλης και την πολεοδομική ανασυγκρότησή της.

2. Βραβείο στην Καλαμάτα από την Europa Nostra/IBI για την ευρείας κλίμακας αναστήλωση των ιστορικών κτιρίων της Καλαμάτας μετά τον καταστροφικό σεισμό.

3. Έπαινος για το στεγαστικό πρόγραμμα του ΟΕΚ στο Δυτικό Κέντρο της Καλαμάτας - Εφαρμοσμένο παράδειγμα των αρχών του σύγχρονου πολεοδομικού σχεδιασμού.

4. Βραβείο στο Μουσείο Σιδηροδρόμων της Καλαμάτας, ως πιλοτικό πρόγραμμα διατήρησης της ευρωπαϊκής αρχιτεκτονικής κληρονομιάς.

Από τα παραπάνω βγαίνουν αβίαστα δύο σημαντικά συμπεράσματα:

1. Η Καλαμάτα είναι η μοναδική πόλη στον Ελλαδικό χώρο και από τις ελάχιστες σε παγκόσμιο επίπεδο που βγήκε κερδισμένη μέσα από μια μεγάλη φυσική καταστροφή.

2. Από τους σεισμούς της Καλαμάτας και μετά άλλαξε η μετασεισμική πολιτική της χώρας μας. Μετακινήθηκε το κέντρο της μετασεισμικής ανασυγκρότησης από τα κτίρια στον άνθρωπο.

Μέχρι τους σεισμούς της Καλαμάτας η πολιτεία αντιμετώπιζε τους σεισμούς σχεδόν αποκλειστικά με τα σεισμοδάνεια και την ανασυγκρότηση του οικιστικού πλούτου.

Από την Καλαμάτα και μετά αναπτύχθηκε μια άλλη φιλοσοφία που είχε ως επίκεντρο τον άνθρωπο-σεισμόπληκτο και όχι το σεισμόπληκτο σπίτι. Έτσι δόθηκε μεγαλύτερο βάρος σε όλες τις ανθρώπινες ανάγκες που προκύπτουν από το σεισμό (οικονομικές, κοινωνικές, πολιτιστικές, κ.ο.κ.) με ανάπτυξη αντιστοίχων προγραμμάτων.

Έτσι, λοιπόν, για πρώτη φορά στην Ελλάδα αναδείχθηκε και πρωταγωνίστησε η πολεοδομική ανασυγκρότηση και όχι η στατική ανασυγκρότηση της πόλης μετά το σεισμό. Τη μεγάλη αυτή κατάκτηση την οφείλουμε στον πολεοδόμο Γρηγόρη Διαμαντόπουλο.

Στον αγαπημένο φίλο και μέντορά μου Γρηγόρη θέλω να αφιερώσω το άρθρο μου αυτό. Παραμένω με την απορία, πότε επιτέλους θα τον τιμήσει η Καλαμάτα που τόσα της πρόσφερε στις πιο δύσκολες στιγμές της σύγχρονης ιστορίας της.

Περιοδικό FLASH της Μεσσηνίας
Σεπτέμβριος 2006
του Σταύρου Μπένου